Η ΡΟSA PARKS ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ
Η Rosa Parks ήταν μια Αφρο- Αμερικανίδα, που ζούσε τηνδεκαετία του '50 στο Montgomery της Alabama και εργαζόταν σαν γραματέας στο τοπικό τμήμα του NAACP, μιας οργάνωσης για τη προάσπιση των δικαιωμάτων των εγχρώμων των ΗΠΑ. Την εποχή εκείνη, ο φυλετικός ρατσισμός ήταν θεσμοθετημένος στον (λευκό) αμερικάνικο Νότο και ήταν σχεδόν αδύνατο για έναν έγχρωμο να μπορέσει να γραφτεί στους εκλογικούς καταλόγους και να ψηφίσει.
Μάλιστα, η καθημερινή ρουτίνα ταπείνωσης αποτελούσε μέρος της ρατσιστικής δομής της κοινωνίας. Για παράδειγμα, τα λεωφορεία είχαν χωριστά τμήματα, ανάλογα με το χρώμα των επιβατών τους: οι πρώτες σειρές ήταν κρατημένες για λευκούς, ενώ οι μαύροι (που αποτελούσαν το 75% του επιβατικού κοινού) ήταν υποχρεωμένοι να κάθονται πίσω. Τα τμήματα αυτά δεν ήταν σταθερά, αλλά καθορίζονταν από ένα κινητό χρωματικό "φράκτη", που υποχρέωνε τους μαύρους επιβάτες να μετακινούνται προς τα πίσω όσο λευκοί επιβάτες έμπαιναν στο λεωφορείο. Καθώς δε τους απαγορευόταν να στέκονται όρθιοι στο διάδρομο δίπλα σε θέσεις λευκών, συχνά υποχρεώνονταν να κατεβαίνουν από την πίσω πόρτα, όταν δεν υπήρχαν άλλες θέσεις ή χώρος ορθίων, ασχέτως εάν είχαν πληρώσει ήδη εισητήριο.
Την 1η Δεκεμβρίου 1955, η Rosa Parks αισθανόταν πολύ κουρασμένη, ύστερα από μια μέρα εξοντωτικής δουλειάς κι όταν πήρε τολεωφορείο της επιστροφής, κάθισε σ' ένα από τα πρώτα καθίσματα για μαύρους, κοντά στο μέσο της καρότσας. Λίγες στάσεις μετά κι ενώ όλες οι θέσεις για λευκούς είχαν γεμίσει, ο οδηγός της ζήτησε να σηκωθεί και να δώσει τη θέση της σ' ένα λευκό άντρα κι εκείνη αρνήθηκε. Όπως δήλωσε αργότερα, "ο άσχημος τρόπος που μας αντιμετώπιζαν δεν ήταν δίκαιος και με είχε κουράσει. Ήξερα ότι υπήρχε περίπτωση να με κακομεταχειρστούν, αλλά την ίδια στιγμή μου δινόταν η ευκαιρία να κάνω αυτό που ζητούσα από τους άλλους να κάνουν". Ως επακόλουθο της στάσης της, συνελήφθη και 4 μέρες αργότερα οδηγήθηκε σε δίκη (διάρκειας 30'), όπου καταδικάσθηκε σε πρόστιμο. Οι αφροαμερικάνοι της πόλης ξεκίνησαν ένα ιστορικό μποϊκοτάζ των λεωφορείων, που διήρκεσε 381 ημέρες: πήγαιναν στις δουλειές τους με τα πόδια και αργότερα έφτιαξαν έναν αυτοσχέδιο συνεταιρισμό αυτοκινήτων. Παρά τις πιέσεις που δέχονταν από το σύστημα της λευκής εξουσίας, έμειναν ειρηνικοί και επέφεραν σημαντικές οικονομικές ζημιές στο σύστημα μεταφορών της πόλης. Οι λευκοί όλης της χώρας άρχισαν να δίνουν προσοχή στο θέμα και γρήγορα ο αγώνας κατά των διακρίσεων εστιάσθηκε πάνω στο πρόβλημα των συγκοινωνιών. Το 1956, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ κήρυξε τις διακρίσεις αυτές αντισυνταγματικές.
Όπως σχολιάζει ο David Peat στο βιβλίο Μια αιρετική άποψη για το Χάος, την συγκεκριμένη μέρα η Parks δεν είχε ιδέα ότι η πράξη της θα ήταν το ξεκίνημα μιας επανάστασης. Βίωνε απλώςτην αλήθεια της στιγμής: ήταν ένα κουρασμένο, σκληρά εργαζόμενο ανθρώπινο πλάσμα, που είχε το ίδιο δικαίωμα στη θέση με τον λευκό άντρα που απαιτούσε να σηκωθεί για να καθίσει εκείνος. Η αλήθεια της Rosa Parks δημιούργησε ένα χάσμα στη συνέργεια που κρατούσε σε συνοχή το σύστημα του Montgomery, καθώς οι μαύροι πολίτεςκατανόησαν ότι αν ήθελαν να μετασχηματίσουν τον οριακό κύκλο του συστήματος που τους έπνιγε, δεν μπορούσαν να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ξεχωριστά από την λευκή κοινότητα. Δεν είναι ποτέ δυνατό να γνωρίζουμε - ίσως και να μη μάθουμε ποτέ - το άμεσο αποτέλεσμα μιας δράσης, παρόλες τις αναλύσεις που κάνουμε προκαταβολικά, ίσως για να τεκμηριώσουμε (νομιμοποιήσουμε) μια προειλημμένη απόφαση - στάση μας.
Μπορούμε όμως να λειτουργούμε με βάση την αλήθεια της στιγμής,την ειλικρίνεια και την ευαισθησία, έχοντας κατά νου ότι η αλλαγή δεν προκαλείται ποτέ από ένα μόνο άτομο, αλλά από την ανάδραση μιας πρωτοβουλίας μέσα στο σύστημα. Ας το έχουν αυτό υπόψη οι policy planners και οι διάφοροι άρχοντες, που γυρεύουν προκατα- βολικές αποδείξεις και εγγυήσεις επιτυχίας μιας καινοτομικής ιδέας. Γιατί, όπως συμπληρώνει ο D. Peat, "η συνείδηση είναι ένα ανοικτό σύστημα, όπως ο αέρας. Σχηματίζεται από την γλώσσα, την κοινωνία και όλες τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις. Ο καθένας μας είναι μια πλευρά (άπ-οψη) της συλλογικής συνείδησης του κόσμου, τα περιεχόμενα της οποίας μεταβάλλονται διαρκώς από τις δυνάμεις του χάους που εκφράζουμε.Ένα άτομο ή μια μικρή ομάδα μπορεί να ασκήσει μια βαθιά και σύνθετη επίδραση σε ολόκληρο τον κόσμο".
Όπως σχολιάζει ο David Peat στο βιβλίο Μια αιρετική άποψη για το Χάος, την συγκεκριμένη μέρα η Parks δεν είχε ιδέα ότι η πράξη της θα ήταν το ξεκίνημα μιας επανάστασης. Βίωνε απλώςτην αλήθεια της στιγμής: ήταν ένα κουρασμένο, σκληρά εργαζόμενο ανθρώπινο πλάσμα, που είχε το ίδιο δικαίωμα στη θέση με τον λευκό άντρα που απαιτούσε να σηκωθεί για να καθίσει εκείνος. Η αλήθεια της Rosa Parks δημιούργησε ένα χάσμα στη συνέργεια που κρατούσε σε συνοχή το σύστημα του Montgomery, καθώς οι μαύροι πολίτεςκατανόησαν ότι αν ήθελαν να μετασχηματίσουν τον οριακό κύκλο του συστήματος που τους έπνιγε, δεν μπορούσαν να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ξεχωριστά από την λευκή κοινότητα. Δεν είναι ποτέ δυνατό να γνωρίζουμε - ίσως και να μη μάθουμε ποτέ - το άμεσο αποτέλεσμα μιας δράσης, παρόλες τις αναλύσεις που κάνουμε προκαταβολικά, ίσως για να τεκμηριώσουμε (νομιμοποιήσουμε) μια προειλημμένη απόφαση - στάση μας.
Μπορούμε όμως να λειτουργούμε με βάση την αλήθεια της στιγμής,την ειλικρίνεια και την ευαισθησία, έχοντας κατά νου ότι η αλλαγή δεν προκαλείται ποτέ από ένα μόνο άτομο, αλλά από την ανάδραση μιας πρωτοβουλίας μέσα στο σύστημα. Ας το έχουν αυτό υπόψη οι policy planners και οι διάφοροι άρχοντες, που γυρεύουν προκατα- βολικές αποδείξεις και εγγυήσεις επιτυχίας μιας καινοτομικής ιδέας. Γιατί, όπως συμπληρώνει ο D. Peat, "η συνείδηση είναι ένα ανοικτό σύστημα, όπως ο αέρας. Σχηματίζεται από την γλώσσα, την κοινωνία και όλες τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις. Ο καθένας μας είναι μια πλευρά (άπ-οψη) της συλλογικής συνείδησης του κόσμου, τα περιεχόμενα της οποίας μεταβάλλονται διαρκώς από τις δυνάμεις του χάους που εκφράζουμε.Ένα άτομο ή μια μικρή ομάδα μπορεί να ασκήσει μια βαθιά και σύνθετη επίδραση σε ολόκληρο τον κόσμο".
